Toolkit

In de Toolkit staat alles
wat een journalist moet weten

Journalistieke regels op een rijtje

Omdat jullie de komende tijd zelf nieuws gaan produceren en elkaars nieuwsitems zullen controleren, is het belangrijk dat jullie de journalistieke regels onthouden. In deze Toolkit kun je al die regels steeds weer terug lezen, dus bewaar hem goed!

De journalistieke regels zijn eigenlijk in vier niveaus te verdelen. Allereerst is het belangrijk om te kijken of het nieuws dat je wilt brengen een functie heeft in de maatschappij (1). Daarna kijk je verder: is dit nieuws van waarde (2) voor de doelgroep? Zo ja, dan moet je bij het produceren van het nieuws je houden aan de journalistieke regels (3) en als je het item afmaakt, is het belangrijk dat de vijf W’s en de H (4) erin voorkomen.



De vijf W’s en de H

Om ervoor te zorgen dat je echt alle informatie die de burger nodig heeft om zich goed te informeren, controleer je of het bericht antwoord geeft op de W’s en de H.
Wie?, Wat?, Waar?, Wanneer?, Waarom? en Hoe?

Meer over: Functie van nieuws in de maatschappij Nieuwswaarde De journalistieke werkwijze


Weetje!

In columns, recensies of stukken waar de journalist een mening geeft, heeft hij meer vrijheid dan wanneer hij een ander item maakt. Hij hoeft dan niet altijd hoor en wederhoor toe te passen en kan, om de mening kracht bij te zetten, de werkelijkheid aandikken.

Functie van nieuws in de maatschappij

Radio, televisie, nieuwssites en kranten die het nieuws verzorgen, hebben een belangrijke taak: ze moeten de burgers informeren. Dat doen ze op vijf manieren. Dit noemen we de vijf functies van nieuws in de maatschappij.

1. Informatiefunctie
Dit nieuws is bedoeld om burgers te informeren over belangrijke onderwerpen waar zij niks of nog weinig vanaf weten. Een televisiedebat (zie foto) tussen politici ten tijde van de verkiezingen is daar een voorbeeld van.

2. Spreekbuisfunctie
Soms geven verschillende nieuwsmedia ruimte aan actiegroepen, burgers of politici zodat zij hun zegje kunnen doen. Ze mogen een brief inzenden (een opiniestuk) of worden geïnterviewd, zodat ze hun kant van een verhaal kunnen vertellen. Vaak is dat een kant die nog niet eerder is gehoord.

3. Commentaarfunctie
In een commentaar- of opinie-item, geeft een journalist zijn of haar mening weer. Vaak gaat dit over een politieke of maatschappelijke kwestie, zodat de burger deze kwestie eens met een frisse blik kan bekijken. De commentaarfunctie komt vaak tot uiting in de (gesproken) column, een cartoon, een betoog of een opiniestuk.

4. Onderzoeksfunctie
Onderzoeksjournalisten zijn echte speurneuzen: ze bijten zich vast in een bepaald onderwerp, waarvan ze niet zeker weten of het waar is. Maar het onderwerp vinden ze zo belangrijk, dat ze er graag tijd in steken. Na het onderzoek komt er vaak een onthulling in het nieuws. De onderzoeksfunctie van het nieuws zorgt er dus voor dat bepaalde zaken aan het licht komen, die zonder het onderzoek verborgen zouden zijn gebleven. Een voorbeeld hiervan is het onthullen van het feit dat een politiechef in het geheim met een grote crimineel heeft samengewerkt.

5. Controlefunctie
Wanneer belangrijke mensen – bijvoorbeeld in de regering – iets beloven, controleren verschillende nieuwsmedia of dat ook daadwerkelijk gebeurt. Het verslag van deze controlefunctie, is dan in verschillende nieuwsmedia te zien.

Nieuwswaarde

Redacties van een krant, televisieprogramma, radioprogramma of website bepalen zelf wat zij nieuws vinden. De journalisten komen vaak vroeg in de morgen bijeen om de gebeurtenissen, die zij hebben gehoord, te bespreken. Samen beslissen ze wat genoeg nieuwswaarde heeft om door te geven aan burgers door middel van hun nieuwsproductie. Dat ga jij nu dus ook doen voor jouw nieuwsitem! Wanneer je nadenkt of jouw onderwerp geschikt is voor het nieuws, stel jezelf dan de volgende vragen? Als je er drie met ‘ja’ kunt beantwoorden, heb je nieuws te pakken.

1. Is het net gebeurd?
Als je nieuws hebt gevonden dat een week oud is, loop je de kans dat veel mensen het al weten. Het is dus belangrijk dat het net gebeurd is. Journalisten noemen dat ‘actueel’. Het mag natuurlijk ook wel iets ouder nieuws zijn, maar dan moet het nog niet in het nieuws zijn geweest. Dan onthul jij iets.

2. Is het bijzonder?
Bijzonder betekent eigenlijk: is het anders dan normaal? Jouw nieuws kan dus bijzonder schokkend zijn, bijzonder eng, bijzonder lief, bijzonder leuk, bijzonder gek of bijzonder onverwachts.

3. Is het voor mensen van de doelgroep interessant?
Elke nieuwsredactie heeft zijn of haar eigen doelgroep en voor die doelgroep moet het nieuws interessant zijn. Wat in het wijkblad van Roermond staat, moet natuurlijk over Roermond gaan en niet over Enkhuizen. En nieuws uit Enkhuizen hoort dan weer niet thuis in een landelijk programma, zoals het journaal. Jouw nieuws moet interessant zijn voor degenen die het zullen lezen: dus eigenlijk moet jullie nieuws vooral interessant zijn voor elkaar!

4. Is het voor veel mensen van belang?
Het nieuws moet voor veel mensen van belang zijn. Wanneer je nieuws publiceert dat slechts interessant is voor een paar mensen, zullen de andere lezers dit als vervelend ervaren.

5. Zijn er beelden beschikbaar?
Vroeger luisterde men naar de radio, daarvoor kon men alleen de krant lezen. Maar nu we gewend zijn om nieuws ook te zien, helpt het als je beeldmateriaal hebt. Jij kunt natuurlijk zelf beeld regelen. Maak een foto bij je nieuwsitem of een video!

De journalistieke werkwijze

Het is de verantwoordelijkheid van de journalist om ervoor te zorgen dat de informatie, die hij doorgeeft aan de burgers, duidelijk is. Hij moet streven naar de waarheid. Om ervoor te zorgen dat dit gebeurt, is er een speciale werkwijze ontwikkeld. Deze wordt de Code van Bordeaux genoemd. De werkwijze bestaat uit de volgende stappen:

1. Controleer de informatie die je hebt gekregen.
Zorg ervoor dat je zeker weet dat wat je laat zien of opschrijft waar is. Controleer je informatie.

2. Gebruik meerdere bronnen.
Om ervoor te zorgen dat je het hele verhaal op een juiste manier weergeeft, is het belangrijk om meerdere en verschillende bronnen te raadplegen. Zo weet je precies wat er aan de hand is.

3. Scheid feiten van meningen
Als een persoon zijn of haar mening uitspreekt, mag je dat als journalist niet als een feit naar voren brengen. Je moet altijd verschil maken tussen feiten en meningen.

4. Pas hoor en wederhoor toe.
Dit betekent dat je zowel voor- als tegenstanders de mogelijkheid geeft te reageren. Je probeert het verhaal van zoveel mogelijk kanten te belichten.

5. Vertel wie of wat je bronnen zijn.
Vertel wie jou informatie heeft gegeven of waar je de informatie vandaan hebt, zodat burgers het zelf ook kunnen controleren, als ze zouden willen. Hiermee bewijs je dat jouw informatie echt is.

6. Bescherm je bronnen, indien nodig.
Als je iemand hebt gesproken die gevaar loopt als zijn mening naar buiten komt, bescherm je hem door zijn naam niet te noemen. Dit gebeurt vaak in de onderzoeksjournalistiek.

7. Pleeg geen plagiaat.
Plagiaat betekent teksten of beelden overnemen en doen alsof ze van jou zijn. Journalisten nemen geen teksten of beelden over van anderen, tenzij het nadrukkelijk is gevraagd. Dan vermeld je ook waar de beelden of teksten vandaan komen.

Meer over

NieuwsMakers is ontwikkeld door

...

NieuwsMakers wordt mede mogelijk gemaakt door

...